Alkoholizm to poważny problem zdrowotny, na który składa się wiele czynników. Choroba ta nie dotyka wyłącznie osoby uzależnionej, ale wpływa na całe rodziny. Dzieci wychowujące się w domach, gdzie występował problem alkoholowy, mogą obawiać się, że odziedziczą skłonność do uzależnienia. Czy istnieje tzw. gen alkoholika, czy też większą rolę odgrywają czynniki środowiskowe i wychowanie?
Czy alkoholizm jest genetyczny? Jakie są naukowe dowody?
Badania wykazują, że skłonność do alkoholizmu może być dziedziczna nawet w 40-60%. Oznacza to, że geny mogą zwiększać podatność na uzależnienie, ale nie są czynnikiem decydującym o rozwoju choroby.
Choć genetyka odgrywa istotną rolę, równie ważne są czynniki środowiskowe, takie jak wychowanie, otoczenie i ekspozycja na stres. Osoby dorastające w rodzinach z problemem alkoholowym często przejmują wzorce zachowań, co zwiększa ryzyko uzależnienia. Dlatego eksperci podkreślają, że alkoholizm nie jest dziedziczną chorobą a wynikiem złożonej interakcji genów i środowiska.
Gen alkoholizmu – czy istnieje jeden czynnik?
Nie istnieje jeden gen, który jednoznacznie decydowałby o tym, czy dana osoba uzależni się od substancji. Alkoholizm to choroba, na którą składa się wiele czynników decydujących o popadnięciu w nałóg. Wyróżnia się kilka wariantów, które mogą zwiększać ryzyko. Należą do nich przede wszystkim:
- ADH1B – niektóre warianty tego genu powodują szybsze gromadzenie się aldehydu octowego, co prowadzi do nieprzyjemnych objawów, takich jak zaczerwienienie twarzy, mdłości i bóle głowy. Posiadające go osoby są mniej skłonne do nadużywania alkoholu.
- ALDH2 – mutacje w tym genie mogą powodować wolniejsze usuwanie aldehydu octowego, co również prowadzi do silniejszych reakcji na alkohol i zmniejsza ryzyko uzależnienia.
Alkoholizm genetyczny a działanie mózgu
Osoby posiadające określone warianty genu DRD2, zwłaszcza wariant A1, mogą mieć mniejszą liczbę receptorów dopaminowych D2. To oznacza, że ich układ nagrody działa mniej efektywnie. Aby zrekompensować deficyt dopaminowy, mogą częściej sięgać po substancje psychoaktywne, takie jak alkohol, które sztucznie podnoszą poziom dopaminy i wywołują uczucie euforii. Alkohol działa na kilka sposobów, które wpływają na poziom dopaminy w mózgu:
- Hamuje aktywności neuronów zatrzymujących uwalnianie dopaminy, co prowadzi do wzrostu dopaminergicznej aktywności w układzie nagrody.
- Zwiększa uwalnianie endogennych opioidów (np. endorfin), które z kolei aktywują układ nagrody.
- Zwiększa uwalnianie dopaminy w jądrze półleżącym, co prowadzi do uczucia przyjemności i nagrody.
Gen alkoholika – czy tylko geny decydują o uzależnieniu?
Styl życia ma ogromny wpływ na rozwój uzależnienia. Osoby, które wychowują się w środowisku, gdzie alkohol jest nadużywany lub brakuje zdrowych strategii radzenia sobie ze stresem i emocjami, mogą być bardziej podatne na popadnięcie w nałóg. Regularne picie samemu, w towarzystwie lub w wyniku stresujących sytuacjach czy także uciekanie w alkohol w trudnych chwilach życiowych to czynniki, które mogą sprzyjać rozwojowi uzależnienia, niezależnie od tego, czy istnieją genetyczne predyspozycje.
Jeśli w rodzinie pije się regularnie, a alkohol jest traktowany jako sposób na rozwiązywanie problemów, dzieci mogą naśladować te wzorce. Ponadto obecność uzależnienia w rodzinie może wpłynąć na poczucie bezpieczeństwa emocjonalnego i na sposób radzenia sobie z trudnościami. Osoby dorastające w rodzinach z problemem alkoholowym mogą być bardziej narażone na uzależnienie, ale także mają szansę na większą świadomość i podjęcie działań zapobiegających rozwojowi choroby.
Przeczytaj również: Jak wyjść z uzależnienia samemu?
Gen alkoholika a wolna wola – czy alkoholizm jest nieunikniony?
Choć badania wskazują, że pewne geny mogą zwiększać podatność na uzależnienia, nie oznacza to, że alkoholizm jest z góry przesądzony. Wolna wola i świadome decyzje odgrywają istotną rolę w tym, czy dana osoba sięgnie po alkohol i w jaki sposób będzie go spożywać. Należy pamiętać, że predyspozycja nie jest wyrokiem. Przypadki alkoholizmu w rodzinie oznaczają jedynie zwiększone ryzyko popadnięcia w nałóg.
Osoby świadome zagrożeń mogą unikać alkoholu lub kontrolować jego spożycie, aby uniknąć uzależnienia. W takich przypadkach szczególnie ważna jest odpowiednia terapia. Pomoc dla rodzin pomaga uniknąć konsekwencji współuzależnienia, które może prowadzić do destrukcyjnych wzorców zachowań. Wsparcie specjalisty jest pomocne również w przypadku DDA (Dorosłych Dzieci Alkoholików). Terapia uczy, jak poradzić sobie z trudnymi emocjami związanymi z dorastaniem w domu, gdzie alkohol był obecny. Praca nad sobą i swoimi emocjami nie tylko poprawia jakość życia, ale także pomaga uniknąć popadnięcia w alkoholizm i powielania negatywnych wzorców obecnych w dzieciństwie.
Czy alkoholizm jest dziedziczny?
Choć geny mogą zwiększać ryzyko uzależnienia, nie decydują ostatecznie o tym, czy ktoś stanie się alkoholikiem. Istotne są czynniki środowiskowe, takie jak styl życia, wychowanie, stres czy dostępność używki. Połączenie tych elementów kształtuje szanse na rozwój uzależnienia. Świadomość swoich predyspozycji genetycznych i czynników ryzyka daje szansę na podjęcie bardziej świadomych decyzji, które mogą pomóc w zapobieganiu alkoholizmowi i prowadzeniu zdrowego stylu życia.
